Lozan Antlaşması Nedir?

Lozan Antlaşması Nedir? Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluş Belgesi

Lozan Antlaşması Nedir? Lozan Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu uluslararası alanda tescilleyen ve modern Türkiye’nin sınırlarını, egemenliğini ve bağımsızlığını belirleyen bir barış antlaşmasıdır. 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lozan şehrinde, bir tarafta Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, diğer tarafta ise İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı) arasında imzalanmıştır.

Lozan’a Giden Yol: Mudanya Ateşkesi ve Çetin Mücadeleler

Lozan Antlaşması, Birinci Dünya Savaşı’nın ardından yaşanan Kurtuluş Savaşı’nın ve onu takip eden diplomatik mücadelenin sonucudur. 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi ile Osmanlı İmparatorluğu’nun fiilen sona ermesi ve İtilaf Devletleri’nin Anadolu topraklarını işgal etmeye başlaması, Türk milletinin bağımsızlığına yönelik tehditleri beraberinde getirmişti.

Lozan Antlaşması Nedir?

Bu işgallere karşı Türk milleti, Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde Kurtuluş Savaşı’nı başlattı. 9 Eylül 1922’de İzmir’in kurtuluşu ile zaferle sonuçlanan savaşın ardından, 11 Ekim 1922’de Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile İtilaf Devletleri, Türk milletinin bağımsızlığını tanıdıklarını kabul ettiler ve barış görüşmelerinin başlaması için zemin hazırlandı.

Lozan Konferansı: Eşitler Arasında Bir Mücadele

Lozan Konferansı, 20 Kasım 1922 tarihinde İsviçre’nin Lozan şehrinde toplandı. Konferansta Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ni, İsmet İnönü başkanlığındaki bir heyet temsil etti.

Konferans süreci, Türk heyetinin kararlı ve uzlaşmaz tutumu nedeniyle oldukça zorlu geçti. Özellikle kapitülasyonlar, boğazlar, azınlık hakları, dış borçlar ve Musul meselesi gibi konularda taraflar arasında şiddetli görüş ayrılıkları yaşandı. Türk heyeti, bu konularda ulusal çıkarları savunma konusunda tavizsiz davrandı ve eşitlik ilkesinden ödün vermedi.

Lozan Antlaşması: Bağımsızlığın Tescili ve Yeni Türkiye’nin Temeli

Yaklaşık 8 ay süren zorlu müzakerelerin ardından, 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Antlaşması imzalandı. Antlaşma, 143 maddeden oluşuyordu ve Türkiye’nin sınırlarını, egemenlik haklarını ve uluslararası statüsünü belirliyordu.

Lozan Antlaşması’nın Önemli Hükümleri:

Türkiye’nin sınırları: Antlaşma ile Türkiye’nin bugünkü sınırları çizildi. Batı Trakya hariç, Misak-ı Milli hedeflerinin büyük ölçüde gerçekleştirildiği görüldü.
Kapitülasyonların kaldırılması: Osmanlı İmparatorluğu’ndan devralınan ve ekonomik bağımsızlığı engelleyen kapitülasyonlar tamamen kaldırıldı.
Boğazların statüsü: Boğazlar üzerinde Türk egemenliği tanındı ve boğazlardan geçiş rejimi belirlendi.
Azınlık hakları: Türkiye’de yaşayan gayrimüslim azınlıklara, din ve vicdan özgürlüğü, eğitim ve kültür hakları gibi temel haklar tanındı.
Dış borçlar: Osmanlı İmparatorluğu’ndan kalan dış borçların adil bir şekilde paylaşımı konusunda anlaşma sağlandı.

Lozan Antlaşması: Bir Zafer mi, Yoksa Tavizler mi?

Lozan Antlaşması, imzalandığı tarihten bugüne kadar süregelen tartışmaların odağında yer almıştır. Bazı çevreler, antlaşmanın Türk milletinin Kurtuluş Savaşı’nda elde ettiği zaferin bir sonucu olduğunu ve Türkiye’nin bağımsızlığını güvence altına aldığını savunurken; bazı çevreler ise, antlaşmanın bazı konularda tavizler içerdiğini ve Türkiye’nin ulusal çıkarlarına tam olarak cevap vermediğini ileri sürmektedir.

Ancak, Lozan Antlaşması’nın, Türk milletinin bağımsızlığını ve egemenliğini uluslararası alanda tescilleyen, modern Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerini atan ve Kurtuluş Savaşı’nın zaferini taçlandıran bir antlaşma olduğu gerçeği yadsınamaz. Antlaşma, Türkiye’nin uluslararası ilişkilerde eşit ve bağımsız bir devlet olarak yer almasını sağlamış ve yeni Türk devletinin inşası için gerekli olan siyasi ve hukuki zemini oluşturmuştur.

Lozan Antlaşması, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin ve diplomatik zaferinin bir simgesi olarak, bugün hala önemini korumaktadır.